ชุดเข็มให้น้ำเกลือ (Set IV) คืออะไร? ส่วนประกอบและวิธีการใช้งาน 

ชุดเข็มให้น้ำเกลือ หรือ Set IV เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในการให้น้ำเกลือและสารละลายเข้าสู่ร่างกายทางหลอดเลือดดำ โดยประกอบด้วยขวดน้ำเกลือ สายยาง ตัวหนีบควบคุมหยด และสายต่อเข้ากับเข็มฉีดยาเพื่อแทงเข้าสู่เส้นเลือด นอกจากนี้ยังมีวิธีการให้น้ำเกลือทางใต้ผิวหนัง (Hypodermoclysis) ซึ่งเหมาะกับผู้ป่วยที่กลืนลำบากหรือดื่มน้ำได้น้อย วิธีนี้ช่วยลดความเจ็บปวด ลดความเสี่ยงการติดเชื้อ และสะดวกต่อการดูแลผู้ป่วยที่บ้าน โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำและบรรเทาอาการจากโรคหรือผลข้างเคียงของยา 

   

เป็นอุปกรณ์ที่ให้น้ำเกลือทางหลอดเลือดดำ (Intravenous Infusion Sat)  ซึ่งอุปกรณ์ให้น้ำเกลือประกอบไปด้วย  ขวดน้ำเกลือ  สายยางเหลืองที่ต่อกับหลอดแก้วสำหรับหยดน้ำเกลือ พร้อมทั้งตัวหนีบยึด (Clamp) สำหรับปิด-เปิด  ควบคุมจำนวนหยดน้ำเกลือ และมีสายต่อเข้ากับเข็มฉีดยาเพื่อแทงเข้าเส้นเลือด Clysis เป็นอีกวิธีการหนึ่งในการให้สารน้ำแก่ผู้ป่วย palliative care ที่มีภาวะขาดน้ำจากการที่รับประทานอาหารและดื่มน้ำได้น้อยลงเป็นเวลานาน หรือสาเหตุอื่นๆที่เป็นภาวะแทรกซ้อนจากตัวโรคเอง วิธีการคือแทนที่จะให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำเหมือนเช่น กรณีปกติ เราจะให้สารน้ำทาง subcutaneous แทน ข้อดีของการให้สารน้ำด้วยวิธีนี้เมื่อเทียบกับการให้ทางหลอดเลือดดำคือ ทำได้ง่าย ผู้ป่วยไม่มีอาการเจ็บปวดในตำแหน่งที่ให้สารน้ำหากทำด้วยวิธีที่เหมาะสม สามารถหาตำแหน่งที่จะให้ได้ง่ายกว่า สะดวกกับครอบครัวหากจะดูแลที่บ้าน โอกาสเกิด Septicemia หรือ systemic infection น้อยกว่าการให้ทางหลอดเลือดดำ ควรพิจารณาให้สารน้ำทาง Hypodermoclysis แก่ผู้ป่วยในกรณีที่ผู้ป่วย มีปัญหาเรื่องการกลืนจนไม่สามารถดื่มน้ำได้ตามปกติ มีการสูญเสียน้ำในร่างกายจากการอาเจียน  เพื่อป้องกันอาการต่างๆ ที่อาจจะเกิดขึ้นได้จากภาวะขาดน้ำเช่น ท้องผูก ปากแห้ง ป้องกันผลข้างเคียงจากยาโดยเฉพาะ opioid tox

วิธีใช้เข็มปีกผีเสื้อ Scalp vein 

     แพทย์ผู้เชี่ยวชาญจะใช้เข็มผีเสื้อเจาะเลือดหรือพยายามเข้าถึงหลอดเลือดดำเพื่อให้ยาทางหลอดเลือดดำ (IV) หรืออาจใช้สายสวนทางหลอดเลือดดำ มีเข็มที่ยืดหดได้ซึ่งอยู่ภายในปลอกป้องกัน เข็มจะถูกสอดเข้าไปในหลอดเลือดดำจากนั้นกดปุ่มเพื่อดึงเข็มและออกจากปลอกหรือสายสวน ซึ่งแตกต่างจากเข็มผีเสื้อตรงที่เข็มทิ้งไว้ในเส้นเลือดแทนที่จะเป็นปลอกพลาสติก อย่างไรก็ตามเข็มของผีเสื้อมักมีความยาวน้อยกว่าสายสวน IV มีบางกรณีที่ควรเลือกอีกกรณีหนึ่ง การวาดเลือดเป็นหนึ่งในกรณีเหล่านี้ คนที่วาดเลือดอาจเลือกเข็มผีเสื้อเมื่อวาดเลือดเพื่อจุดประสงค์ดังต่อไปนี้:

 

1. 1. การเจาะเลือด

     การเจาะเลือดคือการที่ phlebotomist เข้าถึงหลอดเลือดดำเพื่อดึงเลือด phlebotomist คือแพทย์ผู้เชี่ยวชาญที่เชี่ยวชาญในการเจาะเลือด

เข็มผีเสื้อมักใช้กับผู้ที่อาจทำการเจาะเลือดได้ยาก เช่น

•  ผู้สูงอายุ
•  ทารก
•  เด็ก ๆ

        เข็มผีเสื้อต้องการมุมที่ตื้นกว่าเมื่อเทียบกับสายสวน IV เข็มที่มีความยาวเล็กกว่าจะวางได้ง่ายกว่าบนเส้นเลือดที่เปราะบางโดยเฉพาะขนาดเล็กหรือม้วนนั้น    เข็มผีเสื้อมักใช้เมื่อคนให้เลือดเช่นธนาคารเลือด เข็มมีท่อยืดหยุ่นที่ติดอยู่ที่ปลายทำให้ง่ายต่อการเชื่อมต่อกับท่ออื่น ๆ เพื่อเก็บเลือด

 

1. 2. การให้น้ำ IV

     หากคุณต้องการของเหลวทางเส้นเลือดพยาบาลหรือแพทย์อาจใช้เข็มผีเสื้อเพื่อเข้าถึงหลอดเลือดดำ อาจใช้การให้น้ำแบบ IV เพื่อรักษาภาวะขาดน้ำหรือหากคุณไม่สามารถรับประทานอาหารหรือดื่มน้ำได้เนื่องจากความเจ็บป่วยหรืออยู่ระหว่างการผ่าตัด    เข็มปีกผีเสื้อช่วยให้สามารถฉีดของเหลวเข้าเส้นเลือดเพื่อช่วยคืนความชุ่มชื้นและคืนระดับของเหลวได้

 

1. 3. ยา

     เข็มผีเสื้อยังช่วยให้แพทย์สามารถให้ยา IV ได้ ยาเหล่านี้สามารถ "ผลัก" ผ่านเข็มฉีดยา การให้ยาทางหลอดเลือดดำมีประโยชน์เมื่อคุณไม่สามารถรับประทานยาทางปากได้หรือคุณต้องการยาเพื่อให้ได้ผลอย่างรวดเร็ว เข็มผีเสื้อมักไม่ใช่วิธีแก้ปัญหาในระยะยาวสำหรับการรักษาด้วยวิธี IV เช่นการให้ยาหรือของเหลว เนื่องจากเข็มสามารถเคลื่อนออกจากหลอดเลือดดำได้ง่าย แพทย์อาจแนะนำให้เข้า IV ผ่านหลอดเลือดดำที่ใหญ่กว่าผ่านทางสายกลางหรือสายสวนส่วนกลาง (PICC) ที่ใส่อุปกรณ์ต่อพ่วง

 

ชุดเข็มให้น้ำเกลือ (Set IV) มีขนาดใดบ้าง 

     ผู้ผลิตทำเข็มผีเสื้อหลายขนาด วัดโดยมาตรวัด เข็มผีเสื้อส่วนใหญ่มีตั้งแต่ 18 ถึง 27 เกจ ยิ่งตัวเลขสูงเท่าใดขนาดของเข็มก็จะยิ่งเล็กลงหรือบางลงเท่านั้น ในขณะที่ขนาดอาจแตกต่างกันไป แต่ขนาดของเข็มส่วนใหญ่จะอยู่ที่ 21 ถึง 23 เกจ ถ้าคนใช้เข็มที่มีขนาดเล็กกว่า (เช่น 25 ถึง 27 เกจ) เลือดมีแนวโน้มที่จะถูกทำลาย (hemolyze) หรือจับตัวเป็นก้อนเนื่องจากเข็มที่มีขนาดเล็กกว่า

 

ข้อดีของชุดเข็มให้น้ำเกลือ (Set IV)

✿ การศึกษาในปี 2559 พบว่าการใช้เข็มผีเสื้อในการเจาะเลือดช่วยลดอัตราการสลายตัวของเลือดลงครึ่งหนึ่งเมื่อเทียบกับการใช้สายสวน IV ของคนในการเจาะเลือด

✿ การศึกษาก่อนหน้านี้อีกชิ้นหนึ่งพบว่าประเภทของเข็มที่ใช้เป็นหนึ่งในตัวทำนายที่แข็งแกร่งที่สุดว่าตัวอย่างเลือดจะถูกทำลายหรือไม่ นักวิจัยพบว่าการใช้เข็มผีเสื้อมีความสัมพันธ์น้อยกว่าในการทำให้เลือดสลายเมื่อเทียบกับสายสวน IV

✿ การใช้เข็มผีเสื้ออาจมีข้อดีมากกว่าสำหรับผู้ที่มีเลือดออกผิดปกติเช่นโรคฮีโมฟีเลียหรือโรคฟอนวิลเลแบรนด์

✿ เข็มผีเสื้อช่วยให้สามารถเข้าถึง IV ได้โดยใช้เข็มขนาดเล็กสำหรับการฉีด IV หรือการดึงเลือด ตามหลักการแล้วการใช้เข็มผีเสื้อจะช่วยลดความเป็นไปได้ที่บุคคลจะมีเลือดออกมากหลังจากการติด IV หรือการเจาะเลือด

 

ข้อเสียของชุดเข็มให้น้ำเกลือ (Set IV)

     เข็มให้น้ำเกลือ (Set IV) ที่ใช้สำหรับยา IV หรือของเหลวเกี่ยวข้องกับการทิ้งเข็มจริงไว้ในหลอดเลือดดำ ในทางกลับกันสายสวน IV เป็นสายสวนที่บางและยืดหยุ่นได้โดยไม่มีเข็มที่ปลาย การทิ้งเข็มไว้อาจทำให้ส่วนหนึ่งของหลอดเลือดดำหรือบริเวณใกล้เคียงบาดเจ็บได้หากถอดออกโดยไม่ได้ตั้งใจ   ในขณะที่ระยะเวลาที่เข็มผีเสื้อสามารถใช้กับยาหรือการให้ของเหลวอาจแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับผู้ผลิตผู้ผลิตบางรายแนะนำให้ใช้เข็มผีเสื้อไม่เกินห้าชั่วโมง  บางครั้งเข็มผีเสื้ออาจเป็นเรื่องยากที่จะใส่อย่างถูกต้อง เข็มสั้นอาจดึงกลับจากหลอดเลือดดำได้ง่าย