แผลกดทับ (Bed sore)  คืออะไร? สาเหตุ อาการ และแนวทางป้องกัน 

 

  แผลกดทับ คือ ภาวะที่เกิดจากการกดทับผิวหนังหรือเนื้อเยื่อเป็นเวลานานจนเลือดไหลเวียนไม่สะดวก ทำให้เกิดการตายของเนื้อเยื่อและกลายเป็นแผล มักพบในผู้ป่วยที่นอนติดเตียงหรือเคลื่อนไหวได้น้อย อาการเริ่มจากรอยแดงบนผิวหนังไปจนถึงแผลลึกที่เห็นกระดูกหรือกล้ามเนื้อ ปัจจัยเสี่ยงได้แก่ ความอ่อนแอทางร่างกาย ภาวะขาดสารอาหาร และโรคประจำตัว การดูแลและป้องกันตั้งแต่เนิ่น ๆ เช่น พลิกตัวบ่อย ๆ และลดแรงกดทับ จะช่วยลดความรุนแรงของแผลได้มาก

 

อันตรายจากการเกิดแผลกดทับ ⚡

 

   เมื่อพูดถึงแผลกดทับนับเป็นแผลที่ส่งผลกับการใช้ชีวิตโดยตรง เพราะมีการกดทับลงไปจนเนื้อตายและเกิดแผลขึ้นมา แผลลักษณะนี้มักพบในผู้ป่วยที่มีข้อจำกัดในการเคลื่อนไหว ทำกิจกรรมน้อย รวมทั้งผู้สูงอายุ หากไม่รีบรักษานอกจากรุนแรงจนต้องพักฟื้นในโรงพยาบาล อาจเกิดการติดเชื้อจากแผลกดทับอาจอันตรายถึงขั้นเสียชีวิตได้

 

สาเหตุที่ทำให้เกิดแผลกดทับ 

 

   แผลกดทับ เป็นแผลที่เกิดจากการกดทับลงไปเป็นเวลานาน ทำให้ผิวหนังหรือเนื้อเยื่อใต้ผิวหนังถูกทำลายแบบเฉพาะที่ เกิดเนื้อตายและแผลขึ้นมา อาจมีอาการเจ็บปวดร่วมด้วย ส่วนใหญ่จะเกิดบริเวณปุ่มกระดูกต่างๆ เช่น ส้นเท้า ก้นกบ ด้านข้างสะโพก เป็นต้น

 

ลักษณะแผลกดทับ 

 

   แผลกดทับ สามารถระบุระยะที่เป็นได้จากระดับของเนื้อเยื่อที่ถูกทำลาย

 

1. ระยะที่ 1 : ผิวหนังมีรอยแดงๆ ใช้มือกดแล้วรอยแดงไม่จางหายไป ผิวไม่ฉีกขาด
2. ระยะที่ 2 : ผิวหนังเสียหายบางส่วน แผลตื้น ไม่พอง ไม่เป็นตุ่มน้ำใส
3. ระยะที่ 3 : แผลลึกถึงชั้นถึงไขมัน สูญเสียผิวหนังทั้งหมด
4. ระยะที่ 4 : แผลลึกมองเห็นถึงกระดูก เอ็น กล้ามเนื้อ สูญเสียผิวหนังทั้งหมด

 

   นอกจากนี้ยังมีแผลกดทับที่เรียกว่า Deep Tissue Injury (DTI) เป็นแผลกดทับที่มักเกิดขึ้นกับผู้ป่วยที่ไม่ค่อยเคลื่อนไหว ผิวหนังไม่ฉีกขาด มีสีม่วงเข้มหรือสีเลือดนกปนน้ำตาล หรือพองเป็นตุ่มน้ำปนเลือด อาจเจ็บปวดร่วมด้วย ไม่สามารถระบุระยะที่เป็นได้

 

ปัจจัยเสี่ยงแผลกดทับ 

 

❀ ขาดการเคลื่อนไหว เช่น นอนติดเตียงตลอดเวลา

 

❀ เคลื่อนไหวไม่ค่อยดี

 

❀ ผอม ผิวหนังบาง ขาดน้ำ ขาดอาหาร

 

❀ โรคเบาหวาน โรคเกี่ยวกับเส้นเลือด

 

❀ ควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะหรืออุจจาระไม่ได้ ทำให้เกิดความอับชื้นจากการใส่ผ้าอ้อมขณะนอนหลับ

 

วิธีการรักษาแผลกดทับ 

 

❀ หัวใจสำคัญในการรักษาแผลกดทับ คือ การลดภาวะเสี่ยงจากการกดทับ ช่วยให้ผู้ป่วยเกิดแรงกดทับที่อวัยวะส่วนใดส่วนหนึ่งน้อยลง ดูแลแผล บรรเทาอาการเจ็บแผล ป้องกันการติดเชื้อที่อาจเกิดขึ้น ซึ่งการรักษาแบบองค์รวมจะช่วยให้สามารถดูแลได้ครบทุกด้าน วิธีการรักษาแผลกดทับ ได้แก่

 

❀ ลดแรงกดทับ โดยจัดท่านอนผู้ป่วยให้พลิกตัวทุก 2 ชั่วโมง หากนอนตะแคงควรนอนที่ 30 – 45 องศา นอนหนุนศีรษะไม่สูงเกิน 30 องศา ไม่นั่งกดทับแผล

 

❀ ดูแลแผล เนื่องจากแผลจะหายในที่ที่มีความชุ่มชื้นอยู่บ้าง ดังนั้นในการทำแผลแพทย์จะพิจารณาน้ำหลั่งจากแผล ถ้าน้ำหลั่งเยอะ จะใช้วัสดุที่ดูดซับได้ดี แต่ถ้าน้ำหลั่งน้อยมาก แพทย์จะใช้วัสดุปิดแผลที่ไม่ติดแผลมากนัก จากนั้นแพทย์จะพิจารณาพื้นแผล เนื้อตาย ขอบแผล ประเมินภาวะติดเชื้อ โดยจะเลือกวัสดุปิดแผลที่เหมาะกับประเภทของแผลเป็นสำคัญ เพื่อให้แผลหายเร็วขึ้นและลดการเสียดสีที่ผิวหนัง

 

❀ การตัดเนื้อตาย แพทย์จะทำการตัดเนื้อเยื่อที่ถูกทำลายออกไป เพราะแผลกดทับจะหายได้ต้องไม่มีการติดเชื้อหรือเนื้อเยื่อตาย โดยแพทย์อาจนำส่วนของกล้ามเนื้อ ผิวหนัง หรือเนื้อเยื่อในร่างกายของผู้ป่วยมาปิดแผลและกระดูกในบริเวณที่ได้รับผลกระทบจากแผลกดทับ และแพทย์อาจให้ยาปฏิชีวนะและการดูแลต่างๆ เพิ่มเติมตามความเหมาะสม

 

ที่นอนลม เตียงลม แก้ปัญหาแผลกดทับ

 

•  ❀ ที่นอนลม หรือ เตียงลม เป็นอีกหนึ่งอุปกรณ์ที่ช่วยบรรเทาความทุกข์จากการเกิดแผลกดทับให้ผู้ป่วยที่ไม่สามารถขยับตัวได้บ่อย โดยเฉพาะผู้ป่วยนอนติดเตียง ที่นอนลมแบ่งเป็นสองประเภท ได้เเก่

 

• ❀ ที่นอนลมแบบลอนขวาง : สามารถลดแรงกดทับได้ดีกว่า ลดโอกาสที่แผลจะสัมผัสกับผิวเตียงเป็นเวลานานๆ โดยใช้พลังงานปั๊มลมไฟฟ้าในการทำให้เตียงขยับตามช่วงเวลา

 

• ❀ ที่นอนลมแบบรังผึ้ง : ที่นอนลมแบบรังผึ้ง มีลักษณะเหมือนบับเบิ้ล สามารถยุบได้หลายจุดสลับกันไปบนเตียง

 

   นอกจากจะช่วยลดโอกาสเกิดแผลกดทับลงได้ส่วนหนึ่งแล้ว ยังดูแลรักษาความสะอาดได้ง่าย แต่อย่างไรก็ตาม ผู้ดูแลก็ยังต้องใส่ใจ และคอยพลิกตัวผู้ป่วยอยู่เสมอ

 

อาหารสำหรับผู้ป่วย 

   

อาหารที่เหมาะสมกับการดูแลผู้ป่วยติดเตียง ได้แก่

 

❀ โปรตีนจากเนื้อสัตว์ เมล็ดถั่ว หรือผลิตภัณฑ์จากเมล็ดถั่ว เช่น เต้าหู้ นมถั่ว

 

❀ แร่ธาตุสังกะสี ที่พบมากในปลา อาหารทะเล ไข่แดง

 

❀ ธาตุเหล็ก พบในเนื้อปลา ผักโขม ผักคะน้า

 

❀ วิตามินซี พบในผักผลไม้ เช่น ส้ม ฝรั่ง บล็อกโคลี่

 

❀ วิตามินเอ พบในมันม่วง มะละกอ แตงโม

 

   ถ้าผู้ป่วยไม่สะดวกที่จะรับประทานอาหารให้มากพอในแต่ละวัน อาจปรึกษาแพทย์ หรือ เภสัชกรตามร้านยา เลือกอาหารทางการแพทย์มารับประทาน นอกจากนี้ ควรให้ผู้ป่วยดื่มน้ำวันละ 6-8 แก้ว หรืออย่างน้อย 2,500 มิลลิลิตรต่อวัน เพื่อให้ระบบต่างๆ ภายในร่างกายทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ